របបលន់ នល់សល់តែក្រុងភ្នំពេញ
នៅក្នុងអំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៤ មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមបានជួបប្រជុំគ្នានៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដើម្បីពិភាក្សាអំពីផែនការវាយលុកចូលទីក្រុងភ្នំពេញ។ នៅពេលនោះ ផ្លូវចេញចូលក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានកាត់ផ្តាច់អស់ទៅហើយ។ ការដឹកជញ្ជូនចេញចូលក្រុងភ្នំពេញអាចធ្វើទៅបានតែតាមផ្លូវទឹក និងផ្លូវអាកាសប៉ុណ្ណោះ។ នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៥ ចរាចរណ៍តាមផ្លូវទឹកក៏ត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ទៀត ដោយពួកខ្មែរក្រហមបានដាក់ពង្រាយមីនប្រឆាំងនាវា នៅតាមដងទន្លេមេគង្គ។ ការដឹកជញ្ជូនស្បៀងចូលក្នុងក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ប្រជាជនដល់ទៅប្រមាណ២លាននាក់ អាចធ្វើទៅបានតែតាមផ្លូវអាកាសប៉ុណ្ណោះ។
ដោយមើលឃើញនូវលក្ខខណ្ឌដែលមានអំណោយផលបែបនេះ សាឡុត ស ក៏បានបញ្ជាទៅគ្រប់មេបញ្ជាការកងទ័ពខ្មែរក្រហមឲ្យប្រុងប្រៀបបើកការវាយលុក ដើម្បីដណ្តើមកាន់កាប់ក្រុងភ្នំពេញ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នាគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាក៏បានជួបប្រជុំគ្នា ដើម្បីពិភាក្សាអំពីផែនការដែលត្រូវធ្វើ ក្រោយពីដណ្តើមកាន់កាប់ក្រុងភ្នំពេញបានហើយ។ នៅពេលនោះហើយ ដែលពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមបានសម្រេចថានឹងជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភ្នំពេញ និងក្រុងធំៗមួយចំនួនផ្សេងទៀត ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់របបលន់ នល់។ សម្រាប់ពួកខ្មែរក្រហម អ្នកណាក៏ដោយដែលមិនបានចូលរួមធ្វើបដិវត្តន៍ជាមួយពួកគេ ត្រូវចាត់ទុកថាជា “ខ្មាំង” ទាំងអស់។
“ទឹកឡើងត្រីស៊ីស្រមោច ទឹកហោចស្រមោចស៊ីត្រី”
សេនាប្រមុខលន់ នល់ ប្រធានាធិបតីសាធារណរដ្ឋខ្មែរ
(រូបថតឯកសារ)
|
|
ឥស្សរជន៧រូប នៃរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ រួមមាន លន់ នល់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ អ៊ិន តាំ ចេង ហេង Sosthène Fernandez លន់ ណុន (ប្អូនប្រុសរបស់លន់ នល់) និង ឡុង បូរ៉េត ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជាសម្រេចកាត់ទោសប្រហារជីវិត ពីបទក្បត់ជាតិ។
នៅដើមខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទាហានខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមធ្វើការបាញ់ផ្លោងលើព្រលានយន្តហោះក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាហេតុបណ្តាលឲ្យការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវអាកាសចេញចូលក្រុងភ្នំពេញក៏ត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ទៀត។
នៅសហរដ្ឋអាមេរិកឯណោះវិញ ប្រធានាធិបតី Gerald Ford ដែលបានឡើងមកជំនួសតំណែង លោក Richard Nixon កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៤ បានព្យាយាមស្នើសុំឲ្យសភាអាមេរិកផ្តល់ជំនួយបន្ថែមទៀតដល់រដ្ឋាភិបាលលន់ នល់។ ក៏ប៉ុន្តែ សភាអាមេរិកបដិសេធ។
ថ្ងៃទី១២ មេសា មន្រ្តី និងបុគ្គលិកបម្រើការនៅក្នុងស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំក្រុងភ្នំពេញក៏បានចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជាតាមឧទ្ធម្ភាគចក្រ។ ចំណែក លន់ នល់ និងក្រុមគ្រួសារវិញ បានចាកចេញពីភ្នំពេញតាំងពីថ្ងៃទី១ មេសា ម្ល៉េះ។
ថ្ងៃទី១៣ មេសា ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិពោធិ៍ចិនតុងបានធ្លាក់ក្នុងដៃទាហានខ្មែរក្រហម។ ពីរថ្ងៃក្រោយមកទៀត ទាហានខ្មែរក្រហមនៅប៉ែកខាងកើតក៏ដណ្តើមកាន់កាប់បានក្រុងតាខ្មៅ។ ខ្សែក្រវ៉ាត់ការពារក្រុងភ្នំពេញក៏បានដួលរលំ។
យោងតាមលោកស្រី Elizabeth Beckher នៅថ្ងៃទី១៦ មេសា រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងភាពទ័លច្រក ក៏បានផ្ញើទូរលេខមួយច្បាប់ថ្វាយសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ដែលកំពុងគង់នៅក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន ស្នើសុំឲ្យមានបទឈប់បាញ់បន្ទាន់មួយ ជាថ្នូរនឹងការថ្វាយអំណាចដល់ព្រះអង្គវិញ។ ប៉ុន្តែ សំណើនេះត្រូវបានសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ច្រានចោល។
១៧មេសា មហាជោគជ័យ ប្រជាប្រុសស្រីចាកក្រុងចូលស្រែ
នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៧ មេសា ប្រមាណជាម៉ោង ៨ និង៣០នាទី មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់មួយចំនួននៃរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋខ្មែរ បានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅពហុកីឡាដ្ឋានជាតិអូឡាំពិច ក្នុងគម្រោងចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញតាមឧទ្ធម្ភាគចក្រ។ ប៉ុន្តែ មានតែមេដឹកនាំប៉ុន្មានរូបប៉ុណ្ណោះ ដែលបានរត់ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញរួច។ មេដឹកនាំមួយចំនួនធំ ក្នុងនោះរួមមានទាំងនាយករដ្ឋមន្រ្តី ឡុង បូរ៉េត ផងដែរនោះ ត្រូវបានទាហានខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់ចោល។ អ្នកអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ ដែលបានបដិសេធមិនព្រមចាកចេញពីប្រទេស ក៏ត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមសម្លាប់ចោល នៅថ្ងៃនោះដែរ។
នៅម៉ោងប្រមាណ១១ ព្រឹកថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទាហានខ្មែរក្រហម បានធ្វើដំណើរចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ ក្រោមការអបអរសាទរពីសំណាក់ប្រជាជនដែលរស់នៅទីនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនយូរប៉ុន្មាន អំណរនឹងជ័យជំនះ អំណរនឹងក្តីសង្ឃឹមថា សង្គ្រាមត្រូវបានបញ្ចប់នេះ ក៏បានរលាយបាត់បង់ទៅវិញ ក្រោយពេលដែលទាហានខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមបង្ខំឲ្យប្រជាជនចាកចេញភ្លាមៗពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ អ្នកដែលចចេសមិនព្រមធ្វើតាម ត្រូវទាហានខ្មែរក្រហមបាញ់សម្លាប់ចោល។
ថ្ងៃ១៧ មេសា ១៩៧៥ របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរត្រូវបានដួលរលំជាស្ថាពរ ជំនួសមកវិញដោយរបបថ្មីមួយទៀត ដឹកនាំដោយបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ឬខ្មែរក្រហម។
ផែនការ៨ចំណុច មហារុងរឿង មហាលោតផ្លោះ!
សាឡុត ស ហៅ ប៉ុល ពត លេខាបក្សកុម្មុយនិស្ត និងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
(រូបថតឯកសារ)
|
|
យោងតាមលោក Raoul Jennar នៅចន្លោះពីថ្ងៃទី២០ ដល់ថ្ងៃទី២៥ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥ ប៉ុល ពត និង នួន ជា បានប្រកាសឲ្យដឹងនូវគោលនយោបាយសំខាន់ៗចំនួន៨ចំណុច នៃរបបគ្រប់គ្រងថ្មីនេះ។ គោលនយោបាយទាំងនោះរួមមាន៖
១-ជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុង ហើយប្រជាជនត្រូវបែងចែកជាពីរប្រភេទ គឺប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងតំបន់រំដោះមុនថ្ងៃ១៧ មេសា ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា“ប្រជាជនចាស់” និងប្រជាជនដែលទើបតែជម្លៀសចេញពីទីក្រុង ក្រោយថ្ងៃ១៧ មេសា ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា “ប្រជាជនថ្មី” ឬ “ពួក១៧ មេសា”។
២-លុបបំបាត់ចោលទាំងស្រុងនូវសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី។
៣-លុបបំបាត់ចោលនូវការចាយលុយ។
៤-ព្រះសង្ឃទាំងអស់ត្រូវចាប់ផ្សឹក ហើយបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើស្រែ។
៥-សម្លាប់ចោលទាំងអស់រាល់មន្រ្តីដែលធ្វើការឲ្យរបបលន់ នល់។
៦-បង្កើតជាសហករណ៍នៅទូទាំងប្រទេស។
៧-បណ្តេញជនជាតិវៀតណាមឲ្យអស់ពីប្រទេសកម្ពុជា។
៨-ដាក់ពង្រាយកងទ័ពនៅតាមព្រំដែន ជាពិសេស ព្រំដែនវៀតណាម។
១៩៧៥-១៩៧៦៖ រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា
ចាប់ពីចូលបានកាន់អំណាច នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥ ពួកខ្មែរក្រហមនៅតែបន្តហៅខ្លួនឯងថាជា“រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា” ដដែល ក៏ប៉ុន្តែ អំណាចពិតប្រាកដមិនមែនស្ថិតក្នុងដៃរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិនេះទេ គឺស្ថិតក្នុងដៃពួកខ្មែរក្រហមតែម្នាក់ឯង។
យោងតាមសៀវភៅរបស់លោក Raoul Jennar ដែលមានចំណងជើងថា Les Clés du Cambodge គិតត្រឹមខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា មានរចនាសម្ព័ន្ធដូចតទៅ៖
ប្រមុខរដ្ឋ
សម្តេច នរោត្តម សីហនុ
នាយករដ្ឋមន្រ្តី
ប៉ែន នុត
ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី
ខៀវ សំផន (អគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ព)
អៀង សារី (កិច្ចការបរទេស)
សុន សេន (ការពារជាតិ)
រដ្ឋមន្រ្តី
គាត ឈន់ រដ្ឋមន្រ្តីទទួលបន្ទុកកិច្ចការគណៈប្រធានរដ្ឋ
ហ៊ូ នឹម រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងឃោសនាការ និងពត៌មាន
កុយ ធួន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ
អៀង ធីរិទ្ធិ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងអប់រំ និងយុវជន
នរោត្តម ភូរិសារា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌
ទូច ភឿន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងគមនាគមន៍ និងដឹកជញ្ជូន
ជួន ជឿន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសុខាភិបាល
ហ៊ូ យន់ ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ
ដោយជំទាស់នឹងនយោបាយមួយចំនួនរបស់បក្ស ដូចជាការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុង ការលុបបំបាត់ការចាយលុយ និងការធ្វើសង្រ្គាមជាមួយវៀតណាមជាដើម ហ៊ូ យន់ ក៏បានលាលែងចេញពីតំណែងនៅអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ចាប់ពីពេលនោះមក ហ៊ូ យន់ ក៏បានបាត់ខ្លួនរហូត។
ក្រោយពីទាហានខ្មែរក្រហមដណ្តើមកាន់កាប់បានទីក្រុងភ្នំពេញហើយ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ដែលជាប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ មិនបានយាងចូលមកកម្ពុជាភ្លាមៗទេ។ យោងតាមលោក Raoul Jennar នៅថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនមនុស្សពីរនាក់គឺ សារិន ឆាក និងជួន ប្រាសិទ្ធ ឲ្យទៅយាងសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ដែលកំពុងគង់នៅទីក្រុងព្យុងយ៉ាង ប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ឲ្យយាងចូលមកក្នុងប្រទេសវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គបានបដិសេធ។ មួយខែក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី១៩ ខែសីហា ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនមនុស្សពីរនាក់ទៀត គឺខៀវ សំផន និងប៉ែន នុត ឲ្យទៅព្យុងយ៉ាង ដើម្បីយាងសម្តេច នរោត្តម សីហនុ ម្តងទៀត។ លើកនេះព្រះអង្គក៏បានយល់ព្រម។
នៅថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៥ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានយាងមកដល់ទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយព្រះអង្គបានយាងធ្វើជាអធិបតីក្នុងសម័យប្រជុំគណៈរដ្ឋមន្រ្តី ក្នុងឋានៈជាប្រមុខរដ្ឋ។
១៩៧៦៖ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
នៅថ្ងៃទី៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៦ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយ ដែលមាន២១មាត្រា ចែកចេញជា ១៦ជំពូក ត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើជាផ្លូវការ។ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានប្តូរឈ្មោះជាផ្លូវការមកជា “កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ”វិញ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះក៏បានចែងផងដែរ អំពីការបង្កើតសភាតំណាងប្រជាជន ដែលមានចំនួន២៥០អាសនៈ។ ក្នុងនោះរួមមាន ១៥០អាសនៈតំណាងឲ្យវណ្ណៈកសិករ ៥០អាសនៈតំណាងឲ្យវណ្ណៈកម្មករ និង៥០អាសនៈទៀតតំណាងឲ្យកងទ័ពបដិវត្តន៍កម្ពុជា។
ទង់ជាតិ និងសញ្ញាជាតិ នៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
|
|
ទង់ជាតិកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ មានផ្ទៃពណ៌ក្រហម និងមានរូបប្រាសាទកំពូលបីពណ៌លឿង នៅចំកណ្តាល។
សញ្ញាជាតិមានវាលស្រែ និងប្រព័ន្ធប្រឡាយទឹកជានិមិត្តរូបនៃកសិកម្មជឿនលឿន មានរោងចក្រជានិមិត្តរូបនៃឧស្សាហកម្ម មានកម្រងកួរស្រូវជាស្នែងក្របីព័ទ្ធពីក្រៅ ហើយមានអក្សរ “កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ” នៅពីក្រោម។
ចម្រៀងជាតិថ្មី និពន្ធផ្ទាល់ដោយ ប៉ុល ពត មានចំណងជើងថា “១៧មេសាមហាជោគជ័យ”។
សម្តេច នរោត្តម សីហនុ លាលែងពីតំណែងប្រមុខរដ្ឋ
នៅដើមខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ បានសុំលាលែងពីតំណែងជាប្រមុខរដ្ឋ ក្នុងហេតុផលថាមកពីព្រះអង្គមានបញ្ហាសុខភាព។
នៅថ្ងៃទី១១ ខែមីនា គណៈអចិន្ត្រៃយ៍បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា បានជួបពិភាក្សាគ្នាអំពីការសុំលាលែងនេះ។ គណៈអចិន្ត្រៃយ៍បានព្រមព្រៀងទទួលយកសំណើសុំលាលែងរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ប៉ុន្តែហាមឃាត់ព្រះអង្គមិនឲ្យចាកចេញពីប្រទេស មិនឲ្យធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ឬជួបពិភាក្សាជាមួយអង្គទូតបរទេសណាមួយឡើយ។ ព្រះអង្គត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមបង្ខំឲ្យគង់តែនៅក្នុងវាំង រហូតដល់ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។
ថ្ងៃទី២០ មីនា ការបោះឆ្នោតជាតិមួយត្រូវបានរៀបចំឡើង ដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកសភាតំណាងប្រជាជន។ សាឡុត ស ក្នុងឈ្មោះថ្មីថា ប៉ុល ពត បានជាប់ឆ្នោតជាតំណាងកម្មករចំការកៅស៊ូ។
ប៉ែន នុត ដែលជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃរាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជា បានលាលែងចេញពីតំណែងនៅថ្ងៃទី៦ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៦។ រាជរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិកម្ពុជាក៏បានបាត់ឈ្មោះពីពេលនោះមក។
សភាតំណាងប្រជាជនកម្ពុជា បានបើកសម័យប្រជុំពេញអង្គរបស់ខ្លួនជាលើកដំបូង និងជាសម័យប្រជុំតែម្តងគត់ នៅថ្ងៃទី១១ ដល់១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៦។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ សភាបានសម្រេចជាឯកច្ឆន្ទទទួលយកជាផ្លូវការនូវការចូលនិវត្តន៍របស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ហើយតែងតាំងខៀវ សំផន ជាប្រមុខរដ្ឋកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ជំនួសព្រះអង្គ។ ថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា រដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានបង្កើតឡើង៕
នីតិពុទ្ធិ 
