ប្រភព៖ អង្គភាពព័ត៌មាន និង ប្រតិកម្មរហ័សនៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី
សុន្ទរកថា ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់សម្តេច អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ថ្លែងក្នុងពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី”
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ
ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តី
សុន្ទរកថា ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ សុខ អាន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី
រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី តំណាងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់សម្តេច
អគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
ថ្លែងក្នុងពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី” រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១
– ឯកឧត្តម អង្គ វង្ស វឌ្ឍានា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌
– ឯកឧត្តម Masafumi KUROKI ឯកអគ្គរាជទូតជប៉ុនប្រចាំកម្ពុជា
– ឯកឧត្តម លោកជំទាវ ឯកអគ្គរាជទូត ឯកអគ្គរដ្ឋទូត តំណាងអង្គទូតនានា
– ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាទីមេត្រី!
ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំមានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយចូលរួមជាមួយឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ និងអន្តរជាតិទាំងអស់ក្នុងពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី” ដែលបានប្រកាសឲ្យប្រើចាប់តាំងពីថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៧ កន្លងមក។ ខ្ញុំសូមចាត់ទុកថា នេះគឺជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្រ្តគតិយុត្តិ និងជាព្រឹត្តិការណ៍ជាតិដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងដំណើរការកសាងក្របខណ្ឌច្បាប់ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងនូវឆន្ទៈរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការកសាង និងពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ក្រោមការដឹកនាំប្រកបដោយគតិបណ្ឌិតរបស់សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ក្នុងនាមរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងក្នុងនាមខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំសូមកោតសរសើរ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ក៏ដូចជាស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនានា ដែលបានសហការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនៃប្រទេសជប៉ុន (JICA) ក្នុងការរៀបចំតាក់តែងសេចក្តីព្រាងក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី ដែលជា ក្រមជាមូលដ្ឋានក្នុងការបម្រើដល់សុខដុមនីយកម្មនៃការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប និងបម្រើដល់វិស័យយុត្តិធម៌សង្គម។
ក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ យើងត្រូវកសាងប្រទេសពីបាតដៃទទេ បន្ទាប់ពីទទួលរងការបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងខ្ទេចខ្ទាំក្នុងរបបប៉ុល ពត ។ អ្វីៗទាំងអស់ត្រូវរៀបចំកសាងឡើងវិញ ក្នុងនោះក្របខ័ណ្ឌ គតិយុត្តសម្រាប់បម្រើសង្គមទាំងមូលគឺជាកិច្ចការដ៏ចំបងមួយ ។ តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មក បទប្បញ្ញត្តិដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងរដ្ឋប្បវេណី ត្រូវបានចងក្រងនៅក្នុងច្បាប់ផ្សេងៗដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ដូចជាក្រឹត្យច្បាប់លេខ៣៨ស្តីពីកិច្ចសន្យា និងការទទួលខុសត្រូវក្រៅកិច្ចសន្យា ដែលត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើឆ្នាំ១៩៨៨ ច្បាប់ស្តីពីអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងគ្រួសារ ដែលត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើនៅឆ្នាំ១៩៨៩ និងច្បាប់ភូមិបាល ដែលត្រូវបានប្រកាសឲ្យប្រើនៅឆ្នាំ២០០១ជាដើម។ ហេតុដូច្នេះ ការចងក្រងនូវ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី នេះឡើង គឺជាលើកទីមួយហើយចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មក ដែលបទប្បញ្ញត្តិទាក់ទងនឹងរឿងរដ្ឋប្បវេណីត្រូវបានប្រមូលផ្តុំឲ្យមកនៅក្នុងក្រមតែមួយ ដែលធ្វើឲ្យមានភាពងាយស្រួលក្នុងការស្វែងយល់ និងប្រើប្រាស់ទៅតាមជំនាញផ្សេងៗ។
ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩៨មក ដោយមានជំនួយបច្ចេកទេសពីរដ្ឋាភិបាលជប៉ុន សម្រាប់ការជួយរៀបចំក្រមរដ្ឋប្បវេណីនិងក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណីនិងជំនួយបច្ចេកទេសពីរដ្ឋាភិបាលបារាំង សម្រាប់ការជួយរៀបចំ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ និងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌក្រសួងយុត្តិធម៌សម្រេចបានលទ្ធផលជាវិជ្ជមានលើការងាររៀបចំក្រមទាំងនោះ។ មកដល់ពេលនេះ ក្រមមូលដ្ឋានចំនួន០៣ ក្នុងចំណោមក្រមមូលដ្ឋានទាំង០៤ ដែលជាសរសរស្តម្ភនៃនីតិរដ្ឋត្រូវបានអនុម័ត ប្រកាសឱ្យប្រើ និងដាក់ឲ្យអនុវត្តរួចហើយ ពោលគឺ៖ក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី ប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៦ និងដាក់ឱ្យអនុវត្តនៅថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី១០ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៧ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៩ និងដាក់ឱ្យអនុវត្តនៅថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១០។ ដោយឡែក ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដែលប្រកាសឱ្យប្រើនៅថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៧ គឺត្រូវដាក់ឱ្យអនុវត្តចាប់ពីថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១ នេះតទៅ ។ ក្រៅពីការរៀបចំជាក្រមក្នុងវិស័យរដ្ឋប្បវេណី និងវិស័យព្រហ្មទណ្ឌនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏មានបំណងរៀបចំក្រម ក្នុងវិស័យរដ្ឋបាល និងពាណិជ្ជកម្មផងដែរ ដើម្បីចូលរួមពង្រឹងអភិបាលកិច្ចល្អ ព្រមទាំងធានា និងជំរុញប្រតិបត្តិការ ពាណិជ្ជកម្ម និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ ការរៀបចំបានជោគជ័យ និងដោយប្រុងប្រយ័ត្ននៃក្រមទាំងនេះគឺជាស្នាដៃដ៏ធំក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលសម្រេចបាន និងជាមោទនភាពរបស់ប្រទេស និងប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូលផងដែរ ដោយហេតុថាប្រទេសមួយចំនួនមិនទាន់មានលទ្ធភាពរៀបចំបានជាក្រមដូចនេះទេ។ ការចងក្រងជាក្រមបែបនេះ គឺជាការបង្ហាញឱ្យឃើញនូវឯកភាពនៃច្បាប់ ឯកភាពនៃការបកស្រាយច្បាប់ និងឯកភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់ ដោយអនុវត្តនៅទូទាំងប្រទេស នូវច្បាប់តែមួយ ដែលជាកត្តាជំរុញឱ្យមានឯកភាពនៃស្មារតីប្រជាជាតិ សមភាព និងយុត្តិធម៌។
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី!
ខ្ញុំសូមរំលឹកថា មានកត្តាពីរយ៉ាងដែលតម្រូវឱ្យមានការដ្ឋានដ៏ធំនៃការរៀបចំក្រមទាំងនេះឡើង ៖ ទី១ គឺ បរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ទី២ គឺ ឆន្ទៈនយោបាយ។
តាមបរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា នីតិសរសេរ(Droit écrit) ជាផ្នែកមួយនៃប្រពៃណីច្បាប់កម្ពុជា។ ការរៀបចំជាក្រមបែបបារាំង គឺជាមរតកប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម័យអាណាព្យាបាលបារាំងនៅកម្ពុជា។ នៅទសវត្សរ៍ទី៥០ ប្រទេសកម្ពុជាបានសម្រេចនូវការងាររៀបចំជាក្រម ក្នុងវិស័យព្រហ្មទណ្ឌ វិស័យរដ្ឋប្បវេណី និងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម។ ត្រង់ចំណុចនេះ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ននេះ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាកំពុងបង្កើតវប្បធម៌ គតិយុត្តរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ ដោយធ្វើការសម្របសម្រួលរវាងប្រពៃណីច្បាប់ជាតិ និងបច្ចេកទេសនៃប្រព័ន្ធផ្សេង ដែលអាចធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជាទាំងមូល។
ចំណែកឯឆន្ទៈនយោបាយវិញ គឺកើតចេញជាបឋមពីការយល់ឃើញថា ភាពផ្សេងៗ និងពហុភាពនៃអត្ថបទគតិយុត្ត បានកាត់បន្ថយនូវការទទួលបានយុត្តិធម៌ និងប៉ះពាល់ដល់លក្ខណៈសមធម៌នៃដំណើការរឿងក្តី និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ការអនុវត្តច្បាប់ដោយចៅក្រម បានជួបការលំបាក និងមិនទាន់មានលក្ខណៈ ឯកភាពនៅឡើយ។ កង្វះភាពច្បាស់លាស់ និងកង្វះឯកភាពនៃនីតិ ធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ផុយស្រួយ និងធ្វើឱ្យធ្លាក់ចុះនូវទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋចំពោះស្ថាប័នតុលាការ និងស្ថាប័នរដ្ឋ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ រាជរដ្ឋាភិបាល ក៏បានចាត់ទុកច្បាប់ជាឧបករណ៍នៃអភិបាលកិច្ចល្អ ការកសាងនីតិរដ្ឋ និងសិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌។
ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ ខ្ញុំសូមលើកឡើងត្រួសៗអំពីសារៈសំខាន់ និងមូលហេតុនៃការកសាងក្រមរដ្ឋប្បវេណីនេះ ។ កន្លងមក អត្ថបទគតិយុត្តដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យរដ្ឋប្បវេណីមានលក្ខណៈរាយប៉ាយ និងខ្វះចន្លោះ ។ យើងចាំបាច់ត្រូវប្រមូលផ្តុំនូវអត្ថបទទាំងនេះ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានសង្គតិភាព លក្ខណៈឯកភាព ស៊ីសង្វាក់ និងងាយស្រួលក្នុងការស្វែងយល់ ព្រមទាំងបំពេញបន្ថែមនូវអ្វីដែលជាកង្វះខាត ទើបបានជាមានការរៀបចំបង្កើតជាក្រមរដ្ឋប្បវេណីនេះឡើង។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺជាកម្រងច្បាប់គោលមួយ ដែលមានតួនាទីសម្របសម្រួលចំណងទាក់ទងអំពីទ្រព្យសម្បត្តិដែលមានតំលៃប្រើប្រាស់ ផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងរូបវ័ន្តបុគ្គល ឬនីតិបុគ្គល ព្រមទាំងសម្របសម្រួលចំណងទាក់ទងរវាងប្រជាពលរដ្ឋនិងប្រជាពលរដ្ឋ រវាងរូបវ័ន្តបុគ្គលនិងនីតិបុគ្គល ឬ រវាងនីតិបុគ្គលនិងនីតិបុគ្គល ដែលរួមមានទំនាក់ទំនងអំពីកម្មសិទ្ធិ អំពីការដោះដូរ អំពីការធ្វើសំណង និងទំនាក់ទំនងអំពីគ្រួសារ និងមរតក។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ក៏ជាច្បាប់មូលដ្ឋានមួយដែលអនុវត្តចំពោះប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដែលមានសេរីភាពក្នុងការធ្វើជាប្រធាននៃការដោះដូរទំនិញក្នុងសង្គមមួយ ដែលមានប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ។ ចំពោះទំនាក់ទំនងគតិយុត្តដែលប្រជាជនធម្មតាមានការពាក់ព័ន្ធនោះ គឺមានទំនាក់ទំនងទ្រព្យសម្បត្តិ និងទំនាក់ទំនងគ្រួសារ ដែលក្នុងទំនាក់ទំនងទ្រព្យសម្បត្តិ មានការមានកម្មសិទ្ធិលើទ្រព្យសម្បត្តិ (សិទ្ធិប្រត្យ័ក្ស) និងការជួញដូរជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដទៃទៀត (កិច្ចសន្យា)។ រីឯទំនាក់ទំនងគ្រួសារវិញ មានទំនាក់ទំនងឋានៈជាញាតិ ដូចជា អាពាហ៍ពិពាហ៍ ឬ ឪពុកម្តាយនិងកូន និងសន្តតិកម្ម។
ជាងនេះទៅទៀត បទប្បញ្ញត្តិមួយចំនួនធំនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺជាបទប្បញ្ញត្តិថ្មីដែលពុំធ្លាប់មាននៅឡើយនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌគតិយុត្តរបស់ប្រទេសកម្ពុជានារយៈពេលកន្លងមក ជាអាទិ៍ បទប្បញ្ញត្តិស្តីពីសន្តតិកម្ម (Succession) ដែលចែងអំពីសន្តតិជន ដោយចាត់ទុកថា សហព័ន្ធ (Epoux) គឺជា សន្តតិជនជានិច្ច ព្រមទាំងបានកំណត់នូវភាគបម្រុង (Réserve héréditaire) សម្រាប់សន្តតិជនប្រភេទខ្លះ រួមមាន បច្ឆាញាតិផ្ទាល់ (Descendant) សហព័ន្ធ ឳពុកម្តាយ ជីដូនជីតា ។ ក្រៅពីនេះ បទប្បញ្ញតិ្តទាក់ទងនឹងបុគ្គល (Personne) ដែលបានកំណត់អំពីរូបវន្តបុគ្គល នីតិបុគ្គល បទប្បញ្ញត្តិអំពីអាហារកាតព្វកិច្ច (Obligation alimentaire) រវាងញាតិផ្សេងៗ ដូចជាអាហារកាតព្វកិច្ចរវាងកូនជានីតិជននិងឳពុកម្តាយ ឬក៏រវាងបងប្អូនបង្កើតជាដើម ក៏ជាបទប្បញ្ញតិ្តថ្មី ដែលពុំធ្លាប់មាននៅឡើយនៅក្នុងច្បាប់របស់ប្រទេសកម្ពុជា ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះទៀតសោត បទប្បញ្ញត្តិជាច្រើននៃក្រមរដ្ឋប្បវេណីមិនមានខ្លឹមសារដូចគ្នាជាមួយនឹងច្បាប់មុនៗទេ ពោលគឺ គោលការណ៍ដែលត្រូវបានអនុវត្តនាពេលកន្លងមក ក៏នឹងត្រូវមានការផ្លាស់ប្តូរដោយសារតែការដាក់ឲ្យអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដូចជាគោលការណ៍នៃការធានាដោយសាមគ្គីភាព (Principe du cautionement solidaire) ជាដើម។ ត្រង់ចំណុចនេះហើយដែលជាលក្ខណៈពិសេសគួរឲ្យកត់សម្គាល់នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ហើយដែលអ្នកអនុវត្តច្បាប់គ្រប់ជំនាញត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យបានខ្ពស់បំផុត ដើម្បីជៀសវាងនូវការអនុវត្តខុស ឬ ការភាន់ច្រឡំពីអត្ថន័យពិតប្រាដក និងពីស្មារតីនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដែលជាកត្តាធ្វើឲ្យប្រាសចាក និងប៉ះពាល់ដល់ប្រសិទ្ធភាពនៃការអនុវត្តច្បាប់ ក៏ដូចជា ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់យន្តការពង្រឹងនីតិរដ្ឋនៅប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ ក្រៅពីនេះ ច្បាប់ស្តីពីការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានចែងជាបន្ថែមទៀតនូវបទប្បញ្ញត្តិមួយចំនួន ដើម្បីបំពេញនូវការខ្វះចន្លោះនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ដូចជា ការកំណត់ពីអត្ថន័យនៃលិខិតយថាភូត(Acte authentique) ព្រមជាមួយនឹងការបញ្ជាក់ពីសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌ ក្នុងការកំណត់អំពីអត្រាការប្រាក់ (ប្រាក់កម្ចី) ដែលត្រូវបានកម្រិតជាដើម ព្រមទាំងបានកំណត់នូវបទប្បញ្ញត្តិសម្របសម្រួលផ្សេងៗជាលក្ខណៈអន្តរប្បញ្ញត្តិ ក្នុងគោលដៅដោះស្រាយទំនាក់ទំនងដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងច្បាប់ចាស់ និងបន្តអនុភាពអនុវត្តនៅខណៈពេលដែលច្បាប់ថ្មី ពោលគឺក្រមរដ្ឋប្បវេណីត្រូវបានយកមកអនុវត្ត ។ លើសពីនេះទៅទៀត ច្បាប់នីតិវិធីពិសេស រួមមាន ច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីនៃបណ្តឹងទាក់ទងនឹងឋានៈបុគ្គល និងច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីនៃរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណី ដែលមិនមែនជាបណ្តឹង ក៏មិនអាចមើលរំលងបានដែរ ពីព្រោះថា ច្បាប់ទាំងពីរនេះ នឹងត្រូវបំពេញបន្ថែមលើក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណីដែលបានចាប់ផ្តើមអនុវត្តរួចទៅហើយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ មកម្ល៉េះ ហើយច្បាប់ទាំងពីរនេះ គឺជាគ្រឹះដ៏ចាំបាច់ដែលត្រូវយកទៅប្រើប្រាស់ដោយខានមិនបាន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា និងវិវាទមួយចំនួនធំ ដែលមានចែងក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី។
ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ចូលបន្ថែមទៀត និងយ៉ាងសមស្របនូវគោលការណ៍សំខាន់ៗក្នុងវិស័យរដ្ឋប្បវេណី ដែលគោលការណ៍ទាំងនេះត្រូវបានអនុវត្តយ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងប្រទេសជាច្រើននៅលើសកលលោក រួមមានគោលការណ៍ស្វ័យភាពនៃបុគ្គលឯកជន ការហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិដោយបំពាន និងគោលការណ៍នៃភាពសុចរិត និងភាពស្មោះត្រង់ ជាដើម។ និយាយជារួម ក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានផ្តល់នូវវិធានគតិយុត្តប្រកបដោយភាពយុត្តិធម៌ និងច្បាស់លាស់ សម្រាប់ដោះស្រាយនូវរាល់ទំនាក់ទំនងគតិយុត្តរវាងបុគ្គលឯកជន ។ ក្នុងន័យនេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីដែលជាច្បាប់ទូទៅក្នុងវិស័យឯកជន នឹងក្លាយជាឧបករណ៍គតិយុត្តដ៏មានសារប្រយោជន៍បំផុតសម្រាប់តុលាការ នៅក្នុងការសម្រេចរឿងក្តីឲ្យមានការឯកភាព និងភាពត្រឹមត្រូវប្រកបដោយទស្សនតក្កវិជ្ជាគតិយុត្ត។
ក្រមរដ្ឋប្បវេណី គឺជាច្បាប់មូលដ្ឋានសម្រាប់អនុវត្តទូទៅ រីឯច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មវិញ គឺជាច្បាប់អនុវត្តចំពោះសកម្មភាព ឬប្រធានពិសេស ដែលគេហៅថា ច្បាប់ពិសេស។ ជាគោលការណ៍ ច្បាប់ឯកជនពិសេសផ្សេងទៀតត្រូវបង្កើតទ្បើងដោយស្របទៅតាមគោលការណ៍សំខាន់ៗនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី។
ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ជាក្រមមូលដ្ឋាន និងជាអាទិភាពមួយនៃផែនការកសាងច្បាប់របស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ សម្រាប់អនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រកំណែទម្រង់ច្បាប់និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ចុះថ្ងៃទី២៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០០៥ របស់រាជ រដ្ឋាភិបាល។
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី!
គោលបំណងនៃពិធី “ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី” នាថ្ងៃនេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើងក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ សាធារណៈជន និងដល់អ្នកវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ និងតុលាការ មានជា អាទិ៍ ចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា ក្រឡាបញ្ជី និងមេធាវី ដើម្បីចូលរួមចំណែកលើកកំពស់ការយល់ដឹងអំពីច្បាប់ និងធានាប្រសិទ្ធិភាពនៃការអនុវត្ត។ ដោយហេតុថា គ្រប់សង្គមក្នុងសម័យទំនើបទាំងអស់សុទ្ធតែតម្រូវឱ្យមានការយល់ដឹងអំពីច្បាប់ ដើម្បីគ្រប់គ្រងនិងធានាឱ្យមានសន្តិភាព ធ្វើឱ្យមានសុវត្ថិភាពសង្គម និងសកម្មភាព ធុរកិច្ចប្រចាំថ្ងៃ ទើបការអប់រំផ្សព្វផ្សាយជាទៀងទាត់អំពីអត្ថបទគតិយុត្តនៅគ្រប់ពេលដែលត្រូវបានអនុម័ត និងការដាក់ឱ្យអនុវត្ត គឺជាតំណាក់កាលមួយចាំបាច់ ដើម្បីកសាងនូវនីតិរដ្ឋ និងប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យមួយ ស្របតាមស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
ការប្រកាសឱ្យអនុវត្តជាផ្លូវការនូវក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនាថ្ងៃនេះ នឹងបង្ហាញដល់គ្រប់ ស្ថាប័ន ទាំងផ្នែកសាធារណៈ ផ្នែកឯកជន ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ មន្ត្រីតុលាការ មន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ អ្នកប្រកបវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ អ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងឡាយ និងសាធារណជន អំពីការវិវត្តជាវិជ្ជមានមួយចំនួន ដូចខាងក្រោមៈ
– មានការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវបរិស្ថានវិនិយោគ តាមរយៈការបង្កើត និងដាក់ចេញនូវបទបញ្ជាទាក់ទងនឹងការដាក់បញ្ចាំ និងការធានា។
– ក្រមរដ្ឋប្បវេណីនឹងចូលរួមយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងការអភិវឌ្ឍសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ចនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
– ក្រមរដ្ឋប្បវេណីត្រូវបានរៀបចំឡើង ដោយគោរពតាមទំនៀមទំលាប់កម្ពុជា ដោយផ្តោតទៅលើចំណុចរួមដែលសកលលោកទាំងមូលបានពិភាក្សា និងគិតគូរយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់នូវសភាពការណ៍ និងនិន្នាការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
– ក្រមរដ្ឋប្បវេណី បានបំពេញបន្ថែម និងធ្វើទំនើបកម្ម ជាអាទិ៍ ចំពោះទំនាក់ទំនងទ្រព្យសម្បត្តិ និងទំនាក់ទំនងញាតិ អាពាហ៍ពិពាហ៍ គ្រួសារ និងមរតក គោលការណ៍មូលដ្ឋានដែលធានា សេចក្តីថ្លៃថ្នូរនៃបុគ្គល ភាពស្មើគ្នារបស់បុរស-នារី និងសិទ្ធិលើទ្រព្យសម្បត្តិដែលត្រូវបានកំណត់នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្លើយតបទៅនឹងការវិវត្តរបស់សង្គម។
– ពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ប្រជាធិបតេយ្យ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
– ធ្វើទំនើបកម្មក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ស្របតាមគោលនយោបាយកំណែទម្រង់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល។
– ចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាឱ្យមានឯកភាពទូទៅ ក្នុងចំណងទាក់ទងនៃកិច្ចការពារសិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍របស់មនុស្ស និងសង្គម។
– ពង្រឹងស្ថាប័នយុត្តិធម៌ ជាពិសេស បង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃការផ្តល់យុត្តិធម៌ផ្នែករដ្ឋប្បវេណីជូនប្រជាពលរដ្ឋ និងធានានូវវឌ្ឍនភាពសង្គម។
– ធានាភាពងាយស្រួលនៃការទទួលព័ត៌មានអំពីច្បាប់ និងតុលាការ ព្រមទាំងផ្តល់សុវត្ថិភាព គតិយុត្តដល់ប្រជាពលរដ្ឋ។
– ក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនឹងយកចិត្តទុកដាក់ដល់សង្គតិភាព និងភាពផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងក្រម រដ្ឋប្បវេណី នៅពេលដែលរៀបចំសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ព្រះរាជក្រឹត្យ អនុក្រឹត្យ និងប្រកាសផ្សេងៗ។
ឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី !
ការកសាងបានច្បាប់ និងលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តគ្រប់គ្រាន់ និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ មិនមានន័យថា បេសកកម្មត្រូវបានបញ្ចប់នោះទេ គឺយើងមានភារកិច្ចច្រើនទៀត មានជាអាទិ៍ ការបណ្តុះបណ្តាលសមត្ថកិច្ចដែលជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់ ការអប់រំផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងជំរុញបន្ថែមទៀតនូវផែនការកំណែទម្រង់រដ្ឋ ដែលជាកត្តារួមចំណែក ធ្វើឱ្យសង្គមមានសុខដុមភាព និងវឌ្ឍនភាព។
ក្នុងន័យនេះ បន្ទាប់ពីពេលដែលក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធទាំងនេះត្រូវបានដាក់ឲ្យអនុវត្ត និងដើម្បីចូលរួមចំណែកធ្វើឱ្យបានសម្រេចនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ស្របតាមកម្មវិធី សកម្មភាសម្រាប់អនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រកំណែទម្រង់ច្បាប់ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ក្រសួងយុត្តិធម៌ត្រូវបន្តខិតខំប្រឹងប្រែងអនុវត្តការងារសំខាន់ៗមួយចំនួនដូចតទៅ ៖
– រៀបចំបទដ្ឋានគតិយុត្ត និងយន្តការ ដែលចាំបាច់សម្រាប់អនុវត្ត ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ឱ្យមានភាពរលូន និងមានប្រសិទ្ធភាព។
– បន្តកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការពង្រឹងស្ថាប័ននៃវិស័យយុត្តិធម៌ និងជំរុញការអនុម័តច្បាប់ជាមូលដ្ឋានផ្សេងៗទៀត ជាអាទិ៍ច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈនៃចៅក្រមនិងព្រះរាជអាជ្ញា ច្បាប់ស្តីពីការចាត់តាំងអង្គការតុលាការ ច្បាប់ស្តីពី វិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម លក្ខន្តិកៈនៃក្រឡាបញ្ជី លក្ខន្តិកៈនៃអាជ្ញាសាលា។
– បន្តរួមចំណែកក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលដល់អ្នកវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ និងតុលាការ ឱ្យស្របទៅតាមការវិវត្តនៃច្បាប់កម្ពុជា និងបច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗដែលមានប្រយោជន៍ដល់វិស័យតុលាការ។
– បន្តពង្រឹង និងពង្រីកការអប់រំផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ឱ្យកាន់តែមានទ្រង់ទ្រាយទូលំទូលាយដល់ស្ថាប័នអនុវត្តច្បាប់ និងសាធារណៈជន។
ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ពិធីប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណីនៅថ្ងៃនេះ នឹងបង្ហាញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់បានយល់ដឹងច្បាស់ពីយន្តការនៃការរៀបចំក្រមនៅកម្ពុជា ទស្សនទានទូទៅ និងគោលការណ៍សំខាន់ៗនៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងការទទួលព័ត៌មានជាផ្លូវការអំពីការចាប់ផ្តើមអនុវត្តនៃ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ច្បាប់ស្តីពីការអនុវត្តក្រមរដ្ឋប្បវេណី ច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីបណ្តឹងទាក់ទងនឹងឋានៈបុគ្គល និងច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីនៃរឿងក្តីរដ្ឋប្បវេណីមិនមែនជាបណ្តឹង ។ ដូច្នេះ ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ត្រូវចូលរួម និងទទួលអនុវត្តតាមក្រមនិងច្បាប់ទាំងនេះ ហើយយើងមិនអាចនិយាយថា យើងមិនបានដឹងអំពីការចូលជាធរមាននៃក្រមនិងច្បាប់ទាំងនេះនោះទេ។ ខ្ញុំក៏ស្នើសុំផងដែរ ដល់ចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា និងមន្ត្រីតុលាការទាំងអស់ ដែលជាអ្នកមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងស្វែងយល់ឱ្យបានកាន់តែច្បាស់លាស់ថែមទៀត អំពីក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធទាំងនេះ ដើម្បីបង្កើនប្រសិទ្ធភាព ភាពត្រឹមត្រូវ និងទំនុកចិត្តក្នុងការសម្រេចសេចក្តីក្នុងរឿងរដ្ឋប្បវេណី ។
ជាទីបញ្ចប់ ខ្ញុំសូមប្រសិទ្ធិពរជូនឯកឧត្តម លោកជំទាវ អស់លោក លោកស្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ អន្តរជាតិទាំងអស់ សូមមានសុខភាពល្អ សុភមង្គល និងជោគជ័យគ្រប់ភារកិច្ច។
សូមអរគុណ!
សុន្ទរកថាស្វាគមន៍ ឯកឧត្តម អង្គ វង្ស វឌ្ឍានា ថ្លែងក្នុងវិធី «ប្រកាសការអនុវត្តក្រមរដ្ឋបវេណី»
នីតិពុទ្ធិ 
